Współrzędne geograficzne
Współrzędne geograficzne – szerokość i długość geograficzna wyrażone miarą kąta od początku układu współrzędnych geograficznych. Dla Ziemi początkiem układu jest przecięcie się południka zerowego (Greenwich) z równikiem. Szerokość geograficzną (północ–południe) utarło się oznaczać grecką literą φ, natomiast długość geograficzną (wschód–zachód) – literą λ. Najpierw podaje się szerokość geograficzną, następnie długość geograficzną. Przykładowo współrzędne siedziby Wikimedia Foundation to φ 37° 47′ 21,06″ N, λ 122° 24′ 12,07″ W. Litery oznaczające strony świata mogą być zastąpione znakami "+" (dla północy i wschodu) lub „−” (dla południa i zachodu) – wtedy zapis ma postać φ = + 37° 47′ 21,06″, λ = - 122° 24′ 12,07″ Zapisy w innych językach podlegają często innym zwyczajom odnośnie do stosowania liter alfabetu greckiego i separatora dziesiętnego.
Tak jak dla wszystkich zapisów miar kątowych – istnieją trzy formy zapisu:
- stopnie – minuty – sekundy (01° 14' 04,2"),
- stopnie – minuty (01° 14,07'),
- stopnie (01,23456°),
przy czym jedynie najmniejsze użyte jednostki (sekundy, minuty lub stopnie) mogą posiadać części ułamkowe.
W nawigacji przyjęto oznaczanie długości geograficznej zawsze (niezależnie od zastosowanego formatu) stopniami oznaczonymi trzema cyframi (z zerem lub zerami wiodącymi), na przykład λ = +001° 02' 03", natomiast szerokość – zawsze dwiema cyframi dla stopni: φ = +02°. Pozwala to na rozróżnienie długości i szerokości jedynie po mierze kąta bez dodatkowych określeń.
Jeden stopień (°) w geografii i geometrii dzieli się na 60 minut kątowych, a jedna minuta na 60 sekund kątowych. 1 minuta kątowa koła wielkiego to 1 mila morska.
Pary pojęć ‘minuta’ (w rozumieniu czasu) i ‘minuta kątowa’ oraz ‘sekunda’ (w rozumieniu czasu) i ‘sekunda kątowa’ nie są wewnętrznie tożsame znaczeniowo, gdyż kula ziemska obraca się o 1° w czasie 4 minut (24 godziny × 60 minut = 1440 minut, 1440 minut : 360° = 4 min/°). Zazwyczaj jednak z kontekstu wiadomo, o którą „minutę” lub „sekundę” chodzi.
Symbole minut i sekund kątowych można wprowadzać bezpośrednio z klawiatury – odpowiednio klawiszami: apostrofu ' lub cudzysłowu ", ale w zależności od oprogramowania zostaną wyświetlone albo znaki podstawowe (apostrof prosty lub cudzysłów prosty) albo znaki przekonwertowane do postaci typograficznej (apostrof drukarski lub cudzysłów drukarski). Znaków w postaci drukarskiej, zwanych też apostrofem lub cudzysłowem typograficznym, nie należy stosować, gdyż ich glify bazują wprost na kształcie przecinka, podczas gdy minuty i sekundy kątowe powinny mieć kształt prostych kresek.
W praktyce stosuje się zapis uproszczony (apostrof lub cudzysłów prosty), gdyż takie znaki łatwo uzyskać podczas wpisywania. W zaawansowanej typografii stosowane są znaki klinów (odpowiednio: prim lub bis), ale są to znaki wymagające wiedzy, np. stosowania skrótów klawiaturowych lub szukania w tabeli znaków, a poza tym są to znaki występujące tylko w niektórych fontach. Nota bene te same zasady typograficzne dotyczą miar anglosaskich (minuta = stopa, sekunda = cal).
| Zapis uproszczony | Zapis typograficzny | Zapis niepoprawny |
|---|---|---|
| MINUTA KĄTOWA | ||
| ' | ′ | ’ |
|
ASCII 39 |
– |
– |
| SEKUNDA KĄTOWA | ||
| " | ″ | ” |
|
ASCII 34 |
– |
– |
Zobacz też
Przypisy
- ↑ a b Navipedia – Nawigacja morska: Podstawowe pojęcia geograficzne , www.navipedia.pl .
- ↑ Szkoła żeglarstwa 4winds – Nawigacja klasyczna 2/9 , www.tawernaskipperow.pl (pol.).